Bursztyn libański

Bursztyn libański to odmiana bursztynu (retynitu), znajdująca się w osadach kredowych na Bliskim Wschodzie (tereny Libanu, Syrii i Izraela) ok. 130 mln lat temu. Szacuje się, że występowała w okresie od jury późnej do cenomanu w kredzie późnej. Jednakże głównie pochodzi z wczesnej kredy. Pochodzi z drzew iglastych, które rosły w zagęszczonym i wilgotnym lesie północno-wschodniej części Gondwany (południowego super kontynentu, istniejącego w paleozoiku i na początku mezozoiku). Las znajdował się w strefie tropikalnej, bądź subtropikalnej w klimacie umiarkowanym lub gorącym. Odnaleziono niemalże 300 odkrywek górniczych przypowierzchniowych złóż surowca, odsłoniętych geologicznie przez erozję lub w sposób sztuczny przez człowieka. Spośród nich 17 jest źródłem makroskopowych inkluzji organicznych. Należą one do najstarszych inkluzji tego typu, dokumentują faunę z okresu powstania i radiacji roślin okrytonasiennych, a także związanych z nimi taksonów owadów. To sprawia, że są one bardzo cenne.

Geneza bursztynu libańskiego

Bursztyn libański występuje na 10% powierzchni Libanu, sięgającej do sąsiednich rejonów Syrii i północnego Izraela. Do 2010 roku odnaleziono niemalże 300 ich odkrywek, z których 17 stanowi źródło inkluzji. Bursztyn libański datuje się na okres od jury późnej do kredy późnej, natomiast większość przypadków obejmujących te najbogatsze w inkluzje, określa się na kredę wczesną. Część bursztynów pochodzi z późnej jury (kimerydu). Jest to 19 odkrywek, znajdujących się w Libanie- to największa liczba odsłonięć bursztynu jurajskiego w jednym kraju.

Właściwości fizyczne

Bursztyn libański występuje w różnorodnej kolorystyce. Można znaleźć go w barwie jasnożółtej, pomarańczowej, żółtopomarańczowej, ciemno-czerwonej, opalizująco kruczoczarnej. Rzadziej występuje w mlecznobiałej, kremowej i białej. Biała barwa ma związek z zawartością mikroskopijnych pęcherzyków powietrza w surowcu. Rzadziej, ale spotykane są również bryłki bursztynu w kolorze czerwonym, brązowym, aż do odmian czarnych. To, co bursztyn libański czyni niezwykle wyjątkowym i cennym to występujące w nim najstarsze inkluzje zwierzęce i roślinne. Gęstość bursztynu libańskiego to 1,054 g/cm3. Jest delikatny i kruchy.

Źródło pochodzenia (drzewo macierzyste)

Źródłem pochodzenia bursztynu libańskiego jest żywica jednego lub większej liczby gatunków iglastych, jednakże jego macierzyste drzewo jest nieznane. Badania metodami: spektroskopii NMR wraz ze spektroskopią absorpcyjną w podczerwieni wykazały, iż mogą to być przedstawiciele araukariowatych. Przypuszcza się, że drzewem macierzystym może być Agathis levanthensis. Wykazało to jedno z badań, jednakże skamielina tegoż gatunku nie zostały znalezione na żadnym ze stanowisk libańskich. Inne analizy wskazują na przedstawicieli rodzaju Araucaroxylon z rodziny araukariowatych bądź Protocarpoxylon z rodziny Cheirolepidiaceae.

Pérez-de la Fuente et al, 2018 / CC BY (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0)

Inkluzje występujące w bursztynie libańskim

Inkluzje organiczne w bursztynie  to skamieniałe organizmy, które zachowały się w kopalnej żywicy. Znajdują się one również w bursztynie libańskim. Warto podkreślić, że bursztyn libański razem z bursztynem jordańskim należą do najstarszych bursztynów, o dość dużej zawartości makroskopowych inkluzji organicznych. Bursztyn libański pochodzi z okresu, kiedy to pojawiła się radiacja roślin okrytonasiennych. Doszło wtedy do wymarcia dużej liczby starych grup stawonogów, a także pojawienia się nowych, spośród których część koewoluowała wraz z owadami okrytonasiennymi. Inkluzje, które można wyróżnić to najstarsi przedstawiciele wielu rodzin współczesnych stawonogów, a także masowych rodzin wymarłych. Niektóre z nich słynne są tylko i wyłącznie za sprawą bursztynu libańskiego. W bursztynie libańskim zachowały się inkluzje w bardzo dobrym stanie. Zdarza się, że w jednym fragmencie bursztynu można znaleźć inkluzje sporej liczby organizmów, dzięki czemu można wyciągnąć wnioski na temat ich wzajemnych relacjach i zachowaniu. Najwięcej inkluzji ponad 3000 inkluzji, znajduje się w odkrywkach w Mdejridż-Hammana (Kada Babda, Dżabal Lubnan) i Dżazzin (Kada Dżazzin, Dystrykt Południowy). Trzecia, którą warto wymienić, jest odkrywka w okolicy Baszarri (Kada Baszarri, Dystrykt Północny) i Ain Dara (Kada Asz-Szuf, Dżabal Lubnan).

Źródła:

1. Raif Milki, George Poinar, Lebanese Amber: The Oldest Insect Ecosystem in Fossilized Resin, 2001. ISBN 978-0-87071-533-4
2. George Poinar, Life in amber, Stanford University Press, 1992
3. David Penney, Biodiversity of Fossils in Amber from the Major World Deposits, Siri Scientific Press, 2010
4. David I. Green, David Penney, Fossils in Amber: Remarkable Snapshots of Prehistoric Forest Life, Siri Scientific Press, 2011
5. Andrew Ross, Amber, Harvard University Press, 1998