Turkus niezwykły “kamień zwycięzca”. Wszystko, co musisz o nim wiedzieć!

Turkus – jest rzadkim minerałem z grupy fosforanów (związków chemicznych, pochodnych kwasu fosforowego). Jest nazywany „kamieniem zwycięzcą”, gdyż we wszystkich epokach był wybierany przez wojowników, ze względu na cenne właściwości energetyczne. Jest on bowiem od wieków traktowany, jako talizman pełen energii. Kamieniowi przypisuje się wspaniałe właściwości, które umówimy w dalszej części artykułu.

Adrian Pingstone, Public domain, via Wikimedia Commons

Nazwa turkus pochodzi od nawy Turcji (jest to kamień turecki), dlatego, że szlak handlowy z Persji do Europy biegł kiedyś centralnie przez Turcję. Inną nazwą tego cennego kamienia jest kalait, co z języka greckiego oznacza „ładny kamień”. Nazwa ta po raz pierwszy pojawiła się w twórczości rzymskiego pisarza Pliniusza Starszego, jednakże aktualnie się już jej nie używa, a w wielu miejscach jest już praktycznie nieznana.

Występowanie turkusu

Turkus jest niezwykle rzadkim minerałem strefy wietrzenia kruszców miedzi (np. chalkopirytu lub azurytu/malachitu). W środowisku, gdzie występuje glin, dostarczany jest zazwyczaj z wietrzenia skaleni. Klimat to istotny czynnik, który kontroluje proces powstawania tego cennego minerału, najczęściej występuje w zwietrzeniach stref klimatu suchego, jako swoiste wypełnienie lub inkrustacje (technika zdobienia przedmiotów, sprzętów, ozdób) w pustkach i szczelinach bardzo intensywnie zmienionych skał. Mineralizacja turkusem zazwyczaj ma miejsce w strefach przypowierzchniowych (do 20 metrów) głębokości. Niektóre odmiany turkusów mogą mieć genezę hydrotermalną, o czym świadczą wysokie temperatury (od 90 do 190 stopni C) homogenizacji inkluzji (dwufazowych ciekło-gazowych).

Miejsca występowania turkusu

• Iran (rejon Niszapur) – materiał o estetycznej, niebieskiej kolorystyce, która przechodzi w turkusową barwę po podgrzaniu. Zdarzają się zielone odmiany. Kamień turkus stanowi też wzorzec surowca jubilerskiego o najwyższej z możliwych jakości. Złoże turkusu w Iranie do dnia dzisiejszego jest ważnym źródłem tego minerału. Turkus po persku nazywany jest „pirouzeh”, co oznacza „zwycięstwo”, z arabskiego firouzeh.
• Egipt (Płw. Synaj) – w rejonach Maghara Wadi, minerał ten otrzymywano już w czasach faraonów (Trzeciej Dynastii) około 3000 lat p.n.e.
• Chiny – w Chinach występuje jaskrawoniebieska i bardzo rzadko spotykana na rynkach europejskich odmiana turkusu,
• Tybet – W Tybecie występuje odmiana zielona, tam turkus używany jest do wyrobu amuletów,
• Stany Zjednoczone – W Stanach Zjednoczonych występują liczne złoża turkusu, które są tam od wieków eksploatowane przez Indian
• Turkmenistan
• Australia
• Brazylia
• Polska – niewielkie ilości na Dolnym Śląsku
• Światowy rynek turkusów kontrolują Chiny i Tybet, aż 80% produkcji. Pozostała część jest „w rękach” Stanów Zjednoczonych (Globe, Arizona „złoże Góra Śpiąca Piękność” oraz Kingman mines NW Arizona).

Zastosowanie turkusu

Turkus z uwagi na wysokie walory estetyczne, ma szerokie zastosowanie. Przede wszystkim jest:

• poszukiwanym na całym świecie bardzo atrakcyjnym kamieniem kolekcjonerskim,
• bardzo wysoko cenionym kamieniem ozdobnym,
• wykorzystywany do wyrobu biżuterii artystycznej, drobnej galanterii ozdobnej,
• stosowany w jubilerstwie i zdobnictwie artystycznym.

Turkus ma wyjątkowy kolor, który przyjął nazwę od nazwy kamienia (turkusowy). W tym kolorze produkowane są różnego rodzaju przedmioty i akcesoria: ręczniki, gumki i spinki do włosów, ubrania, wyroby ceramiczne i wiele innych. Z uwagi na wyraźną porowatość turkus nasącza się sztuczną żywicą i utwardza swoją powierzchnię. W dodatku udoskonala się jego barwa. Barwiony chalcedon i howlit stanowi jego imitację. Wysokiej jakości turkus syntetyczny na rynku występuje od 1970 roku. Turkusopodobne materiały naturalne lub zmodyfikowane prowadzą do dużych zakłóceń w handlu jubilerskim.

Właściwości turkusu

Kamień szlachetny turkus zazwyczaj występuje w zbitych skupieniach, skrytokrystalicznych i nerkowatych – bardzo często wytwarza naloty i naskorupienia. Ma koloryt zielonawo-niebieski (cyjanowy). Zazwyczaj turkus występuje w formie kamienia o barwie poprzecinanej brązowymi, szarymi lub czarnymi żyłkami innych materiałów, bądź też skał, np. turkus matrycowy lub matryca turkusowa. Występują zrosty turkusu z malachitem i chryzokolą. Substancja, która nadaje odcienie niebieskie to miedź, zaś zielone – żelazo. Barwa niebieska przechodzi w temperaturę 250 stopni w nieładny odcień zieleni. Zmiana barwy możliwa jest również pod wpływem światła, olejów, potu i kosmetyków, a także środków czystości i przesuszenia. Najmniejszy turkus może mieć maksymalną twardość w skali Mohsa nawet poniżej 6 lub nieco więcej niż szkło okienne. Należy podkreślić, że turkus prawie nigdy nie tworzy pojedynczych kryształów, a jego właściwości są bardzo zmienne. Badania dyfrakcji rentgenowskiej wykazały, że układ kryształów turkusu jest trójskośny. Im niższa twardość, tym mniejszy ciężar właściwy oraz większa porowatość. Wszystkie te właściwości zależą od wielkości ziarna. Połysk turkusu jest zazwyczaj woskowaty, natomiast jego przezroczystość jest zazwyczaj nieprzezroczysta, jednakże w cienkich skrawkach może być półprzezroczysta. Kolor jest tak zmienny, jak inne właściwości minerału: od białego do pudrowego błękitu, błękitnego nieba i od niebiesko-zielonego do żółtawozielonego. Niebieski przypisuje się miedzi idiochromatycznej, podczas gdy zielony może stanowić wynik zanieczyszczeń żelazem (zastępować aluminium). Współczynnik załamania światła turkusu (mierzony w świetle sodu, 589,3 nm) wynosi około 1,61 lub 1,62 – jest to średnia wartość postrzegana, jako pojedynczy odczyt na refraktometrze gemologicznym, z uwagi na prawie niezmiennie polikrystaliczny charakter turkusu. Odczyt 1,61-1,65 (dwójłomność 0,040, dwuosiowy dodatni) został odczytany z rzadkich monokryształów. Zdarza się, że w długofalowym świetle ultrafioletowym turkus może czasami fluoryzować na zielony, żółty lub jasnoniebieski kolor.  Jest natomiast obojętny w promieniowaniu ultrafioletowym i rentgenowskim fal krótkich . Turkus nie rozpuszcza się we wszystkich kwasach solnych oprócz podgrzanego. Jego smug ma odcień blado niebieski, zaś jego pęknięcia są muszlowe o woskowym połysku. Turkus może być ozdobiony drobinkami pirytu lub przeplatany ciemnymi, pająkowatymi żyłkami limonitu.

Jak powstaje turkus?

Turkus będąc minerałem wtórnym, powstaje w wyniku przesiąkania kwaśnych roztworów wodnych, w trakcie wietrzenia i utleniania istniejących wcześniej minerałów. Na powstawanie turkusu mogą mieć wpływ czynniki klimatyczne. Turkus zazwyczaj znajduje się w suchych regionach, wypełniając ubytki i pęknięcia w typowo silnie zmienionych rejonach wulkanicznych skał, często z towarzyszącym im limonitem i innymi tlenkami żelaza. Zazwyczaj mineralizacja turkusowa jest ograniczona do stosunkowo płytkiej głębokości (mniejszej niż 20 metrów), chociaż występuje wzdłuż głębokich stref pęknięć, gdzie roztwory wtórne zdecydowanie większą penetrację lub głębokość lustra wody jest znacznie większa. Turkus niemalże zawsze jest kryptokrystaliczny i masywny oraz nie otrzymuje określonego kształtu zewnętrznego. Kryształy nawet w mikroskopijnej skali są bardzo rzadkie. Turkus może również pseudomorficznie zastąpić skalenie, apatyt, inne minerały, a nawet skamieniałości. Odnolit to skamieniała kość lub kość słoniowa, które w przeszłości uważane były za zmienione przez turkus lub podobne minerały fosforanowe, takie jak wiwianit fosforanowy żelaza . Często występuje również przerost z innymi wtórnymi minerałami miedzi, takimi jak chryzokola.

Historia wykorzystywania turkusu

Pastelowe odcienie turkusu sprawiły, że zaczęto wykorzystywać go w wielu kulturach starożytnych. Turkus był chętnie noszoną ozdobą przez władców starożytnego Egiptu, Azteków (prawdopodobnie również innych prekolumbijskich Mezoamerykanów), Persji, Mezopotamii, Doliny Indusu i do pewnego stopnia starożytnych Chin  od co najmniej czasów dynastii Shang. Pomimo to, że turkus stanowi jeden z najstarszych i najbardziej cenionych klejnotów, to prawdopodobnie pierwszy raz wprowadzony został do Europy przez Turcję wraz z innym jedwabnym szlakiem jako nowość. Turkus stał się ważnym kamieniem ozdobnym na zachodzie dopiero w XIV wieku, po wyraźnym spadku wpływów Kościoła rzymskokatolickiego, który pozwolił na stosowanie turkusu w świeckiej biżuterii. Najwyraźniej turkus był nieznany w Indiach aż do okresu Mogołów, a nieznany w Japonii aż do XVIII wieku. W powszechnym przekonaniu tych cywilizacji istniało przekonanie, że turkus ma właściwości profilaktyczne. Uważano, że kolor zmienia się wraz ze zdrowiem użytkowników i chroni ich przed niepożądanymi siłami. Aztekowie zdobili (techniką inkrustracji) turkus złotem, kwarcem, malachitem, dżetem, jadeitem, koralem i muszlami, tworząc prowokacyjne oraz prawdopodobnie ceremonialne obiekty mozaikowe, takie jak maski z ludzką czaszką, jako podstawą, nożami i tarczą. Naturalne żywice, bitum i wosk zostały użyte do połączenia turkusu z materiałem bazowym obiektów. To było zazwyczaj drewno, ale używano również kości i muszli. Podobnie jak Aztekowie, plemiona Pueblo, Navajo i Apaczów ceniły turkus z uwagi na jego amuletyzm. Drugie plemię wierzyło, że kamień umożliwiał łucznikowi celowanie w martwy cel. Wśród tych ludów turkus był używany w mozaikowych instrukcjach, w pracach rzeźbiarskich, a także był formatowany w toroidalne koraliki i wisiorki o dowolnym kształcie. Powszechnie uważa się, że przodkowie Puebloans (Anasazi) z Kanionu Chaco i okolic przede wszystkim żyli i utrzymywali się dzięki produkcji i handlu turkusowymi przedmiotami. Charakterystyczna srebrna biżuteria  produkowana przez Indian Navajo i inne plemiona rdzenne Amerykanów z południowego zachodu jest dziś dość nowoczesnym opracowaniem, które datuje się na około 1880 rok. W Persji turkus był narodowym kamieniem przez tysiąclecia szeroko wykorzystywanym do ozdabiania obiektów takich jak meczety i inne ważne budynki, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Perski styl i wykorzystanie turkusu zostały później przywiezione do Indii po ustanowieniu tam imperium Mogołów. Na perskim turkusie często grawerowano nabożne słowa zapisane alfabetem arabskim, które następnie inkrustowano złotem. Kaboszony z importowanego turkusu wraz z koralem były i są nadal szeroko stosowane w biżuterii srebrnej i złotej Tybetu i Mongolii, gdzie najprawdopodobniej preferowany jest bardziej zielony odcień. Większość tworzonych aktualnie elementów z turkusem, wypolerowanych w nieregularne kaboszony, osadzonymi po prostu w srebrze, jest przeznaczona do niedrogiego eksportu na rynki zachodnie i prawdopodobnie nie jest dokładnym odzwierciedleniem oryginalnego stylu. W starożytnym Egipcie wykorzystanie turkusu sięga, aż do Pierwszej Dynastii i prawdopodobnie wcześniej. Bardzo możliwe, że najbardziej znanymi elementami zawierającymi klejnot są te odzyskane z grobowca Tutenchamona, w szczególności kultowa maska ​​grobowa faraona , która została obficie inkrustowana kamieniem. Zdobiono również pierścionki i wielkie szerokie naszyjniki. Klejnot osadzony w złocie został ukształtowany w koraliki i używany jako wkładka i często rzeźbiony w motyw skarabeusza , któremu towarzyszył karneol , lapis lazuli , a później kolorowe szkło. Turkus, kojarzony z boginią Hathor był tak lubiany przez starożytnych Egipcjan, że stał się prawdopodobnie pierwszym naśladowanym kamieniem szlachetnym, estetyczną strukturą stworzoną przez sztucznie szkliwiony produkt ceramiczny zwany fajansem. Wykopaliska, w tym również te dotyczące grobowca Tutenchamona, wywołały wielkie zainteresowanie społeczne w świecie zachodnim, wpływając następnie na biżuterię, architekturę i sztukę tamtych czasów. Turkus ulubiony minerał już od około 1810 roku z uwagi na pastelowe odcienie, był podstawą dzieł egipskiego odrodzenia. We współczesnym zachodnim użyciu turkus jest najczęściej spotykanym szlifem kaboszonowym w srebrnych pierścionkach, bransoletkach, często w stylu rdzennych Amerykanów, lub stosowanym jako zwinięte lub grubo ciosane koraliki w masywnych naszyjnikach. Mniejszy materiał można wyrzeźbić w fetysze, takie jak te stworzone przez Zuni.  

Występowanie turkusu w poszczególnych krajach

Turkus jest uznawany za jeden z pierwszych wydobywanych klejnotów, niestety bardzo wiele historycznych miejsc zostało wyczerpanych, jednakże niektóre są nadal eksploatowane do czasów obecnych. Mowa o wszelkich działaniach, które podejmowane są na małą skalę, często sezonowo z uwagi na dość ograniczony zakres i oddalenie złóż. Większość z nich jest wykonywana ręcznie z niedużą mechanizacją lub bez. Turkus jest często odzyskiwany jako produkt uboczny operacji wydobywania miedzi na dużą skalę, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych.

• Iran – Iran był ważnym krajem (źródłem) wydobywania turkusu od co najmniej 2000 lat. Na początku był nazywany przez Irańczyków „pērōzah”, co oznacza „zwycięstwo”, a następnie przez Arabów „ fayrūzah. W irańskiej architekturze niebieski turkus był wykorzystywany do pokrycia kopuł z pałaców, gdyż jego intensywny niebieski kolor symbolizował niebo na ziemi. Jest on naturalnie niebieski i zmienia kolor na zielony po podgrzaniu.
• Synaj – Minimum od pierwszej dynastii (3000  p.n.e ) w starożytnym Egipcie, a być może wcześniejszej daty, turkus był wykorzystywany przez Egipcjan i był przez nich wydobywany na Półwyspie Synaj. Region ten był znany jako Kraj Turkusu przez tubylców Monitu. Na półwyspie Synaj znajduje się sześć kopalń, wszystkie zaś na południowo-zachodnim wybrzeżu. Zajmują one obszar o wielkości około 650 km 2. Dwie najważniejsze z tych kopalni, z historycznego punktu widzenia to Serabit el-Khadim i Wadi Maghareh. Dawna kopalnia znajduje się około 4 km od starożytnej świątyni poświęconej bóstwu Hathor . Turkus występuje w piaskowcu, który jest lub był pierwotnie pokryty bazaltem. W okolicy występują wyrobiska miedzi i żelaza. Należy zaznaczyć, że wydobywanie turkusu na dużą skalę nie jest dziś opłacalne, ale złoża te są sporadycznie wydobywane przez Beduinów przy użyciu domowego prochu strzelniczego. W deszczowe zimowe miesiące górnicy są narażeni na ryzyko gwałtownych powodzi, nawet w porze suchej może dojść do śmierci w wyniku zawalenia się przypadkowo eksploatowanych ścian kopalni piaskowca. Kolor materiału Synaj jest zazwyczaj bardziej zielony niż kolor materiału irańskiego, ale uważa się, że jest stabilny i bardzo trwały. Często określany jest, jako „egipski turkus”, materiał Synaj zazwyczaj jest bardzo przezroczysty, a po powiększeniu struktura jego powierzchni jest ubogacona ciemnoniebieskimi krążkami, których nie widać w materiale w innych miejscach.
• Stany Zjednoczone – Złoża w Kalifornii i Nowym Meksyku były eksploatowane przez rdzennych Amerykanów w okresie prekolumbijskim, przy zastosowaniu narzędzi kamiennych, niektórych lokalnych, a niektórych z tak odległych miejsc, jak środkowy Meksyk. Uważa się, że Cerrillos w Nowym Meksyku jest miejscem, gdzie znajdują się najstarsze kopalnie. Przed 1920 rokiem państwo było największym producentem w kraju. Źródło to dziś jest w mniejszym lub większym stopniu wyczerpane. Tylko jedna kopalnia w Kalifornii, zlokalizowana w Apache Canyon funkcjonuje dziś, jako komercyjna. Turkus występuje jako wypełnienie żył lub szwów oraz jako zwarte bryłki o niewielkich rozmiarach. Sporadycznie można znaleźć cienki materiał, który stanowi swoistą konkurencję dla materiału irańskiego zarówno pod względem koloru, jak i trwałości. Większość amerykańskich turkusów jest niskiej jakości („kredowy turkus”). Arizona jest aktualnie najważniejszym pod kątem wartości producentem turkusu. Istnieje kilka kopalni, z których dwie słyną z nieskazitelnego koloru i jakości i są uważane za najlepsze w branży: Kopalnia Śpiącej Królewny zaprzestała wydobywania turkusów na świecie w sierpniu 2012 roku. Kopalnia podjęła decyzję, by wysłać całą rudę do kruszarki i skoncentrować się na produkcji miedzi z uwagi na rosnące jej ceny na rynku światowym. Cena naturalnego turkusu z kopalni Śpiąca Królewna dramatycznie wzrosła od czasu jej zamknięcia. Kopalnia The Kingman od 2015 roku nadal działa poza miastem obok kopalni miedzi. Inne kopalnie o których warto wspomnieć to kopalnia Blue Bird, Castle Dome i Ithaca Peak, jednakże są one w większości nieaktywne z uwagi na bardzo wysokie koszty operacji i przepisy federalne. Phelps Dodge Lavender Pit kopalnia w Bisbee zakończyła swoją działalność w 1974 roku. Nevada to kolejny duży producent turkusu w kraju, z ponad 120 kopalniami, które dysponowały ogromnymi ilościami turkusu. W przeciwieństwie do innych miejsc w USA, większość kopalni w Nevadzie była eksploatowana głównie ze względu na turkusowy klejnot i bardzo niewiele zostało odzyskanych jako produkt uboczny innych operacji wydobywczych. Turkus od Nevada można znaleźć w postaci bryłek, wypełnień, pęknięć oraz w brekcjach jako cementowe szczeliny między wieloma fragmentami. Ze względu na geologię złóż Nevady większość produkowanego materiału jest twarda i gęsta, a jej jakość jest wystarczająca, by nie było konieczności żadnej obróbki i ulepszania. Podczas, gdy niemalże wszystkie hrabstwa w stanie wydały turkusy, główni producenci znajdowali się w hrabstwach Lander i Esmeralda. Nevada wyprodukowała szeroką gamę kolorów i mieszanek różnych wzorów matryc, z turkusem z Nevady występującym w różnych odcieniach niebieskiego, niebiesko-zielonego i zielonego. Część z tych bardzo kolorowych turkusów może zawierać dużą ilość cynku i żelaza, co jest przyczyną pięknych jasnozielonych i żółto-zielonych odcieni. Ogromna część materiału Nevada jest również znana ze swoich często atrakcyjnych brązowych lub czarnych żyłek tworzących tak zwaną „matrycę pajęczyny”. W 1912 roku na stacji Lynch w hrabstwie Campbell w Wirginii odkryto pierwszy depozyt wyraźnego, monokrystalicznego turkusu. Kryształy, tworzące druzę nad skałą macierzystą, są bardzo małe; 1 mm (0,04 cala). Do lat 80. XX wieku powszechnie uważano, że Virginia jest jedynym źródłem różnych kryształów. Aktualnie uważa się, że jest co najmniej 27 innych miejscowości. Próbując odzyskać zyski z przeszłości i zaspokoić popyt, niektóre turkusy amerykańskie są do pewnego stopnia ulepszane. Zabiegi te obejmują nieszkodliwe woskowanie i bardziej kontrowersyjne zabiegi, takie jak barwienie i impregnacja. Niektóre amerykańskie kopalnie produkują materiały o wystarczająco wysokiej jakości, które nie wymagają żadnej obróbki ani przeróbek. Wszelkie takie zabiegi, które zostały wykonane, powinny zostać ujawnione kupującemu w momencie sprzedaży materiału.
• Inne znane źródła turkusu – Od V tysiąclecia p.n.e znane są turkusowe prehistoryczne artefakty (koraliki) pochodzące z terenów wschodnich Rodopów w Bułgarii – źródło surowca prawdopodobnie jest związane z pobliskim złożem rudy ołowiu i cynku Spahievo . Chiny były pomniejszym źródłem turkusu przez 3000 lat lub dłużej. Materiał w formie zwartych grudek znajduje się w przełamaniu, krzemianowanego wapienia z Yunxian i Zhushan , Hubei prowincji. Ponadto Marco Polo zgłosił turkus znaleziony w dzisiejszym Syczuanie. Większość chińskiego materiału jest eksportowana, ale istnieje kilka rzeźb wykonanych w sposób podobny do jadeitu . W Tybecie złoża w formie klejnotów prawdopodobnie występują w górach Derge i Nagari-Khorsum na wschodzie i zachodzie regionu. Do innych wartych uwagi źródeł zaliczyć można: Afganistan, Australię ( Victoria i Queensland ), północne Indie, północne Chile (Chuquicamata ), Cornwall, Saksonię, Śląsk i Turkiestan. 

Obróbka turkusu

Turkus jest poddawany obróbce w celu wzmocnienia koloru i trwałości. Dzięki temu zyskuje zwiększoną twardość i zmniejszoną porowatość. Bardzo często zdarza się, że w przypadku kamieni szlachetnych nie podaje się pełnych informacji o ich zabiegach. Mogą wykryć je jednak za pomocą różnych metod gemolodzy. Niektóre z nich są destrukcyjne, np. użycie podgrzanej sondy przyłożonej do niepozornego miejsca, co ujawni olej, wosk lub obróbkę tworzyw sztucznych.

• Woskowanie i olejowanie – Historycznie, lekkie woskowanie i olejowanie były pierwszymi zabiegami stosowanymi w starożytności, zapewniającymi efekt nawilżenia, co prowadziło do poprawienia się koloru i połysku. Ta obróbka jest mniej lub bardziej akceptowana przez tradycję, przede wszystkim dlatego, że turkus poddany obróbce jest zazwyczaj na początku o wyższym stopniu. Kamienie olejowane i woskowane są podatne „poceniu się” nawet przy niewielkim upale lub w przypadku zbyt dużego nasłonecznienia i mogą z czasem wytworzyć na ich powierzchni białe plamy.
• Stabilizacja – Materiał, który jest poddawany obróbce plastikiem lub szkłem wodnym określa się jako „klejony” lub „stabilizowany” turkus. Proces ten obejmuje impregnację ciśnieniową nienadającego się do sprzedaży kredowego materiału amerykańskiego, za pomocą żywic epoksydowych i tworzyw sztucznych (takich jak polistyren ) i szkła wodnego (krzemian sodu) w celu uzyskania efektu zwilżania i zwiększenia trwałości. Obróbka plastiku i szkła wodnego jest trwalsza niż woskowanie i olejowanie i może być stosowana do materiałów zbyt niestabilnych chemicznie lub fizycznie. Wszystko po to, by olej lub wosk gwarantowały wystarczającą poprawę. Niektórzy odrzucają stabilizację i wiązanie jako zbyt radykalną zmianę. Technika wiązania żywicy epoksydowej została po raz pierwszy opracowana w latach pięćdziesiątych XX wieku i została przypisana firmie Colbaugh Processing of Arizona, która działa do czasów obecnych. Większość amerykańskich materiałów jest aktualnie traktowana w ten sposób, chociaż jest to kosztowny proces, wymagający wielu miesięcy.
• Barwienie – Wykorzystanie błękitu pruskiego i innych barwników (częstokroć w połączeniu z obróbką wiążącą) w celu „wzmocnienia” jego wyglądu, ujednolicenia lub całkowitej zmiany koloru jest uważane przez niektórych purystów za oszukańcze, zwłaszcza że niektóre barwniki mogą blaknąć lub ścierać się. Do przyciemnienia żył turkusu używa się również wielu barwników.
• Rekonstytucja – Prawdopodobnie najbardziej ekstremalnym zabiegiem jest „rekonstytucja”, w której elementy drobnoziarnistego materiału w kolorze turkusowym, zbyt małe, aby można je było wykorzystywać pojedynczo, są sproszkowane, a następnie łączone żywicą w celu utworzenia stałej masy. Niestety bardzo często materiał sprzedawany, jako „odtworzony turkus” jest sztuczny , z niewielką ilością lub bez kamienia naturalnego, wykonany w całości z żywic i barwników.