Bursztyniarstwo co to jest? historia i kryzys

Bursztyniarstwo to dział rzemiosła, zajmujący się obróbką ozdób z bursztynu. Bursztynnicy natomiast to rzemieślnicy zajmujący się bursztyniarstwem.

Jak wyglądało Bursztynnictwo w Europie?

Jantar obrabiany był już w epoce paleolitu, aczkolwiek archeologicznych dowodów (bursztynowych artefaktów) z tego czasu zachowało się niewiele – to wyroby bursztynowe pochodzące z Niemiec i Dolnego Śląska. Są to okazy spoza rejonu głównych obszarów złóż bursztynu (rejonu południowego Bałtyku i Półwyspu Jutlandzkiego). Jednakże z epoki mezolitu zachowały się wyroby bursztynowe z południowego wybrzeża Bałtyku. W neolicie nastąpił ogromny wzrost produkcji różnego rodzaju ozdób i amuletów bursztynowych.

W starożytności poza wieloma warsztatami lokalnymi nad Bałtykiem, zaczęły rozwijać się szlaki bursztynowe, którymi transportowano surowce na południe, m.in. do starożytnego Egiptu i Grecji. Kluczowy szlak biegł od Półwyspu Sambijskiego i rejonu Zatoki Gdańskiej do Półwyspu Apenińskiego, krajów Etrusków, a następnie do Rzymu. Tam wyrabiano z bursztynu różnego rodzaju rękodzieło. Do lokalnej produkcji bursztynowych wyrobów na włoskiej wyspie Sycylii, wykorzystywano miejscowe złoża. Warto wspomnieć, iż w czasach Cesarstwa Rzymskiego jedynym miejscem, w którym dokonywano obróbki bursztynu bałtyckiego była Akwileja.

Podczas trwania wędrówek ludów i zmian politycznych, które miały bezpośredni z tym związek, handel na większą skalę znacznie zmalał, natomiast obrabiano go na miejscu na własne potrzeby w rejonach, w których występował, działo się tak, aż do wczesnego średniowiecza. Niebawem zaszły pewne zmiany. Od 1264 roku powstałe państwo krzyżackie w Prusach zaczęło sukcesywnie ograniczać wolność zbioru bursztynu i jego obróbki, natomiast w 1394 roku całkowicie zakazało zbierania i posiadania bursztynów przez miejscową ludność na własne potrzeby. Uzyskali wyłączność produkcji i handlu, tworząc sieć skupu bursztynu. Gdańsk był jednym z największych ośrodków skupu tego wartościowego surowca. Zakon krzyżacki poszedł o krok dalej i wprowadził niemalże całkowity zakaz produkcji bursztynowych wyrobów na terenie ich państwa. Niemalże cały surowiec był przez nich gromadzony w Królewcu. Tam również prowadzili sprzedaż bursztynu na szeroką skalę.

Bursztyn dostarczali rzemieślnikom z Europy Zachodniej (z Lubeki i Brugii). Królewiec był głównym punktem, przez który odbywał się import bursztynu z ziem krzyżaków na Zachód. W 1466 roku, w wyniku przegranej wojny trzynastoletniej wraz z ustaleniami pokoju toruńskiego, zakon krzyżacki utracił Pomorze Gdańskie. Doprowadziło to do zdjęcia zakazu produkcji wyrobów z bursztynu przez ludność miejscową, a także państwowego monopolu na handel i pozyskiwanie bursztynu. Na skutek tego Gdańsk rozwiną obróbkę bursztynu, sieć skupu i handel nim. Kolejnymi miastami, w których zaczęło rozwijać się bursztynnictwo były Elbląg, Słupsk, Królewiec (stał się on później drugim obok Gdańska głównym ośrodkiem produkcji wyrobów bursztynowych).

Bursztynnictwo (ze względu na rozwój) najlepszy swój okres miało w II połowie XVII wieku i w pierwszej XVIII w. Co wówczas wyrabiano? Były to drobne wyroby bursztynowe, szkatułki, kabinety, plakietki, figurki, medaliony, ale także niezwykle cenne, prestiżowe i trudne dzieła sztuki. Poszczególne wyroby bursztynowe charakteryzowały się dużymi rozmiarami. Największym w historii bursztynnictwa jest wyżej opisywana Bursztynowa Komnata.

Zainteresowany jesteś bursztynem i informacjami na jego temat, czytaj więcej: https://gentarus.com/pl/bursztyn/

 

Kryzys bursztynnictwa

Kryzys bursztynnictwa pojawił się wraz z nowym europejskim nurtem stylistycznym (obecnym szczególnie w architekturze) rokokiem, w którym bursztyn nie był uznawanym elementem zdobniczym. Dodatkowo (biorąc pod uwagę Gdańsk) na kryzys miało wpływ etapowe ograniczanie od 1726 roku dostaw nieobrobionego jeszcze bursztynu ze złóż Półwyspu Sambijskiego (głównego ośrodka surowcowego tego kamienia), przez króla Prus Fryderyka Wilhelma I Pruskiego. Znaczny spadek zapotrzebowania na bursztyny sprawił, że kryzys dotkną wszystkie główne ośrodki bursztynnictwa m.in. Gdańsk i Królewiec.